Poznań Art Week 2020

Remedium

Remedium

„Remedium” – hasło Poznań Art Week 2020 – to słowo wieloznaczne, które przywołują dzisiaj niemal wszystkie media na świecie. Przywołują je z oczekiwaniem i nadzieją. Oczy całego świata zwrócone są ku laboratoriom, w których naukowcy w pocie czoła szukają skutecznego leku lub szczepionki na szalejący na całym globie koronawirus SARS-CoV-2 – wirus, który w ciągu zaledwie kilku miesięcy radykalnie zmienił otaczającą rzeczywistość. 

Posłuchaj podcastu

Gdy w październiku 2019 roku zapadła decyzja o wyborze „Remedium” na hasło IV edycji Poznań Art Week nic jeszcze nie zapowiadało zdarzeń, które miały za chwilę nadejść. Tematyczna linia festiwalu miała początkowo odwoływać się do dwuznaczności tytułu oscylującego pomiędzy synonimem sztuki jako środka leczniczego (zaradczego) a pojęciem używanym dla określenia praktyki twórczej, polegającej na wykorzystaniu przez artystów wcześniej istniejących przedmiotów i znaczeń („Re-medium”). Wybuch światowej epidemii wyznaczył jednak dla organizowanego wydarzenia zupełnie nieoczekiwaną ramę interpretacyjną. Hasło „Remedium” nabrało w niej nowych znaczeń.

Po pierwsze, społeczne oczekiwanie na „odpowiedź” świata sztuki na bieżące wydarzenia stało się jeszcze bardziej wyraźne Przyjęło się bowiem uważać, że artyści są niczym społeczny barometr i wyprzedzają wydarzenia, które mają nastąpić – przewidują je w swoich dziełach i następnie proponują konstruktywne rozwiązania. Czy i tym razem to się udało? Nie ma chyba obszaru ludzkiej aktywności, do której nie odwoływaliby się artyści w treści swoich dzieł. Jaka jest / będzie reakcja twórców w tym przypadku? Inicjatywy podejmowane przez instytucje kultury, polegające na darmowym udostępnieniu treści (filmów, koncertów, dzieł sztuki) stanowią pierwszą, podstawową i niezwykle potrzebną odpowiedź. Kontakt ze sztuką on-line niesie pocieszenie milionom ludzi zamkniętym w domach na całym świecie. W Internecie znaleźć można wymowny komentarz, który esencjonalnie ujmuje wagę tych propozycji: „Jeśli uważasz, że sztuka i kultura nie ma znaczenia, to spróbuj przetrwać kwarantannę bez filmów, muzyki i sztuki”.

Po drugie, tytułowe pojęcie otrzymało kolejny kontekst sytuacyjny. Już sama decyzja o przeniesieniu festiwalu do sieci internetowej stała się próbą zaproponowania „Remedium” na instytucjonalny kryzys, który dotknął szeroko pojętą kulturę. Oto bowiem niemal wszystkie tradycyjne kanały jej dystrybucji zostały zamknięte. Nieczynne są muzea i galerie. Odwołano wystawy, pokazy i festiwale. Nie odbędą się liczne wcześniej zapowiedziane wydarzenia. Artyści zostali zmuszeni nie tylko do poszukiwania nowych dróg rozpowszechniania swoich dzieł, ale często także nowych formuł ich wytwarzania. Kryzys, z którym ludzkość ma do czynienia, sam w sobie nie jest wprawdzie kryzysem idei, ale oznacza całkowite załamanie się systemu ich dotychczasowej wymiany. Choć przyczyny kryzysu są zewnętrzne wobec sztuki, to mogą w perspektywie upływającego czasu okazać się silnym bodźcem prowadzącym do daleko idących redefinicji i przewartościowań całego sektora kultury.

Podczas gdy cały świat poszukuje „Remedium” na koronawirusa, świat kultury i sztuki dąży do znalezienia jeszcze innego „Remedium”. Jeżeli nadal chce aktywnie uczestniczyć w kształtowaniu publicznej debaty na ważkie tematy, to musi wyznaczyć nowe ramy działania. Musi określić swoje nowe funkcje i znaleźć nowe drogi komunikacji z odbiorcą. Jeżeli bowiem twierdzenie o tym, że sztuka stanowi odpowiedź na najbardziej palące problemy społeczne cokolwiek jeszcze dzisiaj znaczy, to jest to najlepszy moment, aby to wykazać.

Poznań Art Week 2020 on-line wychodzi naprzeciw opisanym problemom na wiele różnych sposobów. Tworzy interaktywną platformę umożliwiającą kulturalną wymianę idei, na której prezentowane są wirtualne wystawy, indywidualne projekty artystyczne oraz gdzie podjęta zostanie szeroka dyskusja na temat kondycji kultury i sztuki w czasach instytucjonalnej recesji wywołanej epidemią. PAW stara się w ten sposób przełamać przymusową separację i stworzyć poczucie zjednoczenia wokół wspólnej sprawy. Po drugie, tematy podejmowane przez uczestników festiwalu stanowią – bezpośrednio lub pośrednio – próbę zmierzenia się z aktualnym wyzwaniem dla kultury o światowym zasięgu. 

Prezentowane dzieła i publikowane teksty poszukiwać będą „Remedium” na przymusową izolację i ograniczenia aktywności lub same staną się takim „Remedium”. Ponowne podjęcie działania jest świadectwem niezgody na globalny pesymizm. Po trzecie wreszcie, poznański Art Week jest inicjatywą, która przyjęła za jeden z celów wsparcie twórców, niezatrudnionych na stałych umowach o pracę, a którzy w obecnej sytuacji zupełnie lub częściowo utracili możliwości uzyskiwania dochodów. Wraz z innymi artystami zostaną oni zaproszeni do pracy nad programem kulturalnym.

Ograniczenia życia publicznego prowokują szereg pytań istotnych dla pracowników sektora kultury. W pierwszej kolejności nakazują rozważyć, w jaki sposób sztuka może być pomocna w odnalezieniu się w nowej rzeczywistości? Przecież jeszcze tydzień temu znaczenie miały zupełnie inne rzeczy niż dziś. Wielkimi literami za pomocą internetowych banerów reklamowano topowe wydarzenia o milionowych budżetach. W jednej chwili sytuacja się zmieniła. Postawiono nowe pytania. Epidemia surowo weryfikuje kryteria wartościowania ukształtowane w okresie dobrobytu. Dziś zastanawiając się nad tym, czy sztuka może odegrać rolę tak potrzebnego „Remedium”, warto zapytać –  po raz pierwszy od dawna – czego tak naprawdę od niej oczekujemy? I co ona może nam dać? W nowym kontekście, w którym przyszło jej istnieć, może się okazać, że narracje rozwijane przez „napompowane” festiwale, biennale i targi sztuki są nam zupełnie zbędne. Może nie potrzebujemy czynić z przekazów artystycznych wydarzeń komercyjnych, aby mówić o rzeczach ważnych, które dotyczą wszystkich? Może wielkie instytucje kultury wcale nie muszą „prężyć mięśni” w walce o statystyki popularności, ale powinny zacząć budować swoje kulturalne programy w oparciu o nowe media i zupełnie nową logikę przekazu? Może…

Reczywistość, którą znaliśmy wcześniej, nie istnieje. Rozpadła się na naszych oczach. Największe instytucje kultury starają się pozostać aktywne, organizując pokazy i oprowadzania kuratorskie w mediach społecznościowych. Wciąż jeszcze pracują nad nowymi ofertami programowymi. Ich aktywność, ze zrozumiałych względów, znacznie jednak osłabła. Niektóre z nich, jak np. Londyńska Galeria Narodowa ogłosiły, że na kilka miesięcy zupełnie zaprzestają swojej działalności. Tymczasem zamknięte muzea przyciągają przestępców zachęconych łatwym łupem. Czy kradzież obrazu Van Gogha z holenderskiego Singer Laren 30 marca 2020 roku stanowi symboliczną zapowiedź kulturowego zubożenia? Nie można się na to zgodzić.

Poznań Art Week 2020 on-line kolejny raz podejmuje się zadania zapewnienia widzialności i ciągłości kulturalnej wymiany pomiędzy partnerskimi instytucjami w stolicy Wielkopolski, stara się jednocześnie utrzymać międzynarodowy charakter imprezy i wypróbować nowe formy działania. Wbrew światowym tendencjom impreza zmienia format. Z intensywnego tygodnia ze sztuką w świecie realnym przekształca się w permanentną platformę, która zostanie zainicjowana w maju 2020 roku i będzie działać do odwołania. Wykorzystując wydłużony czas imprezy możliwe stanie się podjęcie wspólnej refleksji nad tym, co przyniesie nam przyszłość? Reset? Katharsis? Nowe koncepcje artystycznego posłannictwa? Czy sztuka odrodzi się niczym mityczny feniks z popiołów? Czy może z nostalgią odwołamy się do przeszłości w poszukiwaniu stabilnych punktów odniesienia? Przekuwając słabość na siłę chcielibyśmy, aby w dłuższej perspektywie obecna sytuacja i związane z nią ograniczenia okazały się szansą na „odświeżenie” sposobu myślenia o twórczości artystycznej i działań animacyjnych z nią związanych, a sama sztuka utwierdziła swój status uniwersalnego „Remedium”!

Mateusz M. Bieczyński
Kurator Poznań Art Week 2020 on-line

Kurator festiwalu

Mateusz M. Bieczyński

Kuratorzy wystaw

Sławomir Brzoska (PL), Szymon Dolata (PL), Iris Elhanani (ISR), Anka Gregorczyk (PL), Piotr Grzywacz (PL), Maciej Kurak (PL), Aniela Perszko (PL), Doron Polak (ISR), Dawid Szafrański (PL), Agata Tratwal (PL), Yipei Lee (TW)

Autorzy tekstów

Mateusz Bieczyński (PL), Piotr Grzywacz (PL), Izabela Kowalczyk (PL), Maciej Kurak (PL), Yipei Lee (TW), Mariko Mikami (JP), Justyna Ryczek (PL), Marek Wasilweski (PL), Eric Zhu (ChRL)

Zespół koordynujący

Mateusz Bieczyński, Piotr Grzywacz, Agata Tratwal, Adrianna Gruszecka

Praktykanci

Julia Dziewit, Karolina Sikora

Identyfikacja wizualna festiwalu

Zuzanna Kamińska

Identyfikacja graficzna poszczególnych wydarzeń

Grzegorz Myćka, Eugeniusz Skorwider, Szymon Szymankiewicz, Radosław Włodarski, Zuzanna Kamińska

Projekt strony internetowej

Tomasz Jurek

Organizatorzy

Galerie Miejskie UAP

Partnerzy

Projekt Poznań Art Week 2020 jest dofinansowany ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu Kultura w sieci.

Projekt Poznań Art Week 2020 jest finansowany ze środków Urzędu Miasta Poznania.