Premiera książki Grzegorz Marszałek „Uwielbiam przypadek i go wykorzystuję” już 1 czerwca 2023 roku w ramach otwarcia wystawy retrospektywnej pod tym samym tytułem w Słodowni +1 w Starym Browarze o godz. 18.
Na 904 stronach ukazano kilka tysięcy szkiców, rysunków, ilustracji, prac graficznych, okładek czasopism oraz plakatów, jak również archiwalnych fotografii.
Książkę przepięknie zaprojektował Marcin Markowski.
Książka dostępna jest na stronie Wydawnictwa Naukowego Silva Rerum:
Wprowadzenie do książki:
„Grzegorz Marszałek, artysta związany z Poznaniem, wieloletni wykładowca i pedagog na poznańskiej uczelni artystycznej (zwanej najpierw Państwową Wyższą Szkołą Sztuk Plastycznych, potem Akademią Sztuk Pięknych i wreszcie Uniwersytetem Artystycznym im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu), posiada ogromny dorobek twórczy na polu sztuki i projektowania. Z rozległością jego artystycznych i projektowych dokonań kontrastuje stosunkowo niewielka liczba poświęconych mu opracowań monograficznych. Ukazało się zaledwie kilka takich publikacji i to w większości mających charakter albumowy, a nie opisowy, czy też analityczny. Brak literatury na temat polskiego plakatu można zresztą dostrzec również w przypadku innych ważnych dla tej dziedziny twórców. Potrzeba wypełnienia istotnej luki w historii polskiego projektowania jest zatem wyraź- na. Świetną okazję do tego stanowi przypadający na rok 2021 jubileusz 50-lecia pracy twórczej Grzegorza Marszałka. Stał się on pretekstem do zebrania i podsumowania jego dotychczasowego œuvre. Przeprowadzone badania i kwerendy zaowocowały opracowaniem przeglądowej monografii wraz z obszerną częścią albumową o retrospektywnym charakterze. Publikacja, którą trzymacie Państwo w rękach, zawiera szeroki wybór prac plakatowych, ilustracji i rysunków artysty. Część ilustracyjna prezentuje wiele wcześniej niepublikowanych szkiców i rysunkowych notatek. Wykonywane pospiesznie komentarze do przypadkowych sytuacji ukazują niczym w pigułce niezwykłą umiejętność twórcy do sumarycznego przekładania wrażeń wzrokowych na obraz, która przyczyniła się do jego sukcesu jako plakacisty. Rysunki w esencjonalny sposób oddają charakter ukazywanych postaci i atmosferę obserwowanych przez twórcę wydarzeń.
Choć systematyczne prace nad książką rozpoczęły się w roku 2019 od kwerendy w zbiorach prywatnych Marszałka oraz w zasobach Muzeum Narodowego w Poznaniu, to jest ona przede wszystkim wynikiem rozciągniętych w czasie spotkań jej autorów z artystą w różnych – mniej lub bardziej formalnych – sytuacjach. Stanowi rezultat wieloletniej znajomości, sięgającej czasów, gdy niniejsza monografia nie była jeszcze w planach, ale które okazały się kluczowe dla jej powstania. Wieloletnie doświadczenia kontaktu z dziełami artysty oraz z nim samym składają się na całokształt wizualnych i słownych treści zebranych w tym tomie. Choć wielu ulotnych wrażeń nie udało się w nim zapisać i utrwalić, to ich ślady są wyczuwalne, podobnie jak w ekspresyjnych kreskach budujących najlepsze przedstawienia artysty wyczuwalne jest jego usposobienie i nastawienie do świata.
Twórczość Marszałka nie doczekała się jak dotąd całościowego opracowania. Stąd też publikacja ta ma charakter badania źródłowego i realizuje cel archiwizacyjny, a główny nacisk został w niej położony na dokonanie szerokiego przeglądu dotychczasowych dokonań artysty, ich klasyfikację, systematyzację oraz opis. Szczególnie owocne okazały się w tym kontekście poszukiwania wcześniej niepublikowanych oraz mniej znanych prac Marszałka w jego pracowni. Porządkowanie materiałów, ich wybór, archiwizacja oraz przygotowanie do druku okazały się bardzo czasochłonne. Stworzyły jednak unikalną szansę na poznanie wielu tajemnic warsztatu artysty i przyczyniły się do sformułowania kilku podstawowych problemów badawczych, które opisano na stronach niniejszej publikacji.
Najważniejszym z nich było pytanie o stosunek twórczości Marszałka do tzw. polskiej szkoły plakatu oraz jej tradycji. Szczegółowe pytania badawcze związane z tym zagadnieniem dotyczyły zarówno jego uwarunkowań historycznych (przebieg edukacji oraz praktyki zawodowej twórcy), teoretyczno-programowych (poglądy twórcy oraz opinie krytyków), jak również formalno-stylistycznych (porównanie prac artysty z pracami innych twórców).
Drugim ważnym zagadnieniem, poruszonym niejako przy okazji pracy źródłowej, było stanowisko Marszałka w dyskusji o tym, czy plakat jest dziełem sztuki, czy dziełem projektowym. Pytanie o status tej formy ekspresji było bowiem głęboko wpisane w tradycję polskiego plakatu powojennego i okazało się niezwykle trwałe, a także kluczowe dla dookreślenia jego tożsamości i odrębności. W przypadku omawianego twórcy napięcie towarzyszące próbie jednoznacznego rozstrzygnięcia tego dylematu objawia się bardzo wyraźnie.
Trzecim obszarem zainteresowania była charakterystyka twórczości artysty widziana w perspektywie rozciągniętej w czasie, indywidualnej drogi twórczej. Między poszczególnymi pracami Marszałka dostrzec można bowiem wyraźne powiązania nie tylko o charakterze stylistycznym, ale również formalno-kompozycyjnym i ikonograficznym. Pokrewieństwo to dotyczy wszystkich trzech obszarów jego aktywności – plakatu, ilustracji i rysunku. Wskazanie przykładów takich wewnętrznych relacji w dorobku twórcy było zatem jednym z celów badawczych opracowania.
Dla realizacji wskazanych zamierzeń kluczowe znaczenie miały historyczne badania longitudinalne, polegające na ukazaniu zjawisk w sztuce w perspektywie długiego trwania i ich zmienności w czasie. Adaptacja takiego podejścia analitycznego do badań indywidualnej twórczości artystycznej sprowadza się do próby odpowiedzi na pytanie o to, które jej cechy formalno-stylistyczne są stałe. Kluczowe jest tu porównanie dzieł pochodzących z różnych okresów twórczości Marszałka w celu zidentyfikowania występujących między nimi związków, w szczególności na polu rozwiązań formalnych i kompozycyjnych.
Niniejsza książka stanowi pierwszą tak obszerną próbę przybliżenia odbiorcy dokonań Marszałka, gromadzącą w jednym miejscu rezultaty jego pracy twórczej na wszystkich trzech wymienionych polach działalności. Nie jest to jednak catalogue raisonné, nie pozwala na to bowiem ograniczona względami finansowymi objętość książki, w której nie zmieściłyby się wszystkie zachowane świadectwa jego praktyki artystycznej. Ogromna liczba wykonanych przez niego szkiców, rysunków, ilustracji, plakatów, okładek płyt i książek oraz innego rodzaju projektów graficznych i dzieł plastycznych wymusiła dokonanie selekcji i typologicznego uporządkowania wybranego do zreprodukowania materiału wizualnego.
Wyodrębnione zostały trzy nadrzędne grupy dzieł: plakaty, ilustracje i rysunki. Taki podział jest uzasadniony nie tyle przez występujące między nimi różnice stylistyczne – dzieła Marszałka wykazują bowiem wiele podobieństw niezależnie od typu – ale przez różny kontekst ich powstania i przeznaczenie. Podział ten nie mógł jednak zostać przeprowadzony w sposób ostry, gdyż twórca często wykorzystywał pomysły powstałe na potrzeby projektowania komercyjnego w projektach wykonywanych z własnej inicjatywy i odwrotnie.
Książka została podzielona na cztery części, których rytm wyznacza podział materiału ikonograficznego. Publikację otwiera wprowadzenie napisane przez Zdzisława Schuberta, wieloletniego kustosza i kuratora zbioru plakatów Muzeum Narodowego w Poznaniu. Ma ono formę sprawozdania z najważniejszych dokonań twórcy oraz wyboru decydujących momentów z jego życiorysu.
Drugi tekst napisany przez Mateusza Bieczyńskiego zawiera rozbudowaną notę biograficzną artysty oraz prezentację jego artystycznego dorobku. Dodatkowo wzbogacony został o pogłębione analizy ukazujące twórczość Marszałka w szerszym kontekście, przede wszystkim w odniesieniu do tradycji „polskiej szkoły plakatu” oraz zagadnień teoretycznych z nią związanych. Należą do nich m.in. próba usytuowania twórczości plakatowej w Polsce drugiej połowy XX wieku w relacji do sztuki i projektowania oraz znaczenie indywidualnego stylu artysty dla historyczno-artystycznych klasyfikacji jego prac.
Ostatnim tekstem jest wywiad z artystą zarejestrowany w roku 2020 i uzupełniony w roku 2021. Stanowi on najnowsze świadectwo bezpośrednie dotyczące życiorysu oraz twórczości Marszałka. To osobista wypowiedź twórcy o charakterze wspomnieniowym, która zawiera wiele uzupełnień do wątków poruszonych w części biograficznej.
Opracowanie zamyka wykaz stworzonych przez artystę prac plakatowych, lista wystaw, w których brał udział (zarówno indywidualnych, jak i zbiorowych), oraz spis zdobytych nagród.
Oddając niniejszą książkę w ręce czytelników, mam nadzieję, że zostanie pozytywnie przyjęta i wzbudzi zainteresowanie twórczością Grzegorza Marszałka i przyczyni się do dalszego rozwoju badań nad nią. Do tego wszystkie Czytelniczki i wszystkich Czytelników gorąco namawiam”.
Redaktor książki, Mateusz Bieczyński, prof. UAP dr hab.
Więcej informacji można uzyskać pisząc na adres: info@poznanartweek.com
Książka jest wynikiem realizacji projektu badawczego „Polska szkoła plakatu: geneza, ewolucja, kontynuacja tradycja” finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki (NCN) w ramach programu grantowego OPUS, nr projektu 2018/31/B/HS2/03805.
Informacje o książce:
Tytuł: „Grzegorz Marszałek, Grafiki, Ilustracje i inne bazgroły. Uwielbiam przypadek i go wykorzystuję”
Redakcja: Mateusz Bieczyński
Projekt graficzny i skład: Marcin Markowski
Teksty: Mateusz Bieczyński, Zdzisław Schubert, Grzegorz Marszałek
Wydawcy: Wydawnictwo Naukowe Silva Rerum,
Wydawnictwo Uniwersytetu Artystycznego im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu
Książkę można będzie obejrzeć w całości podczas wystawy z okazji 50-lecia pracy twórczej Grzegorza Marszałka w Starym Browarze w Poznaniu, Słodownia +1, od 1 czerwca, godz. 18.00.
