Jak się trzyma świat sztuki?

Ogłoszenie stanu epidemicznego oraz związane z tym zamykanie różnych instytucji kultury – i nie tylko – uniemożliwiło większości z nas normalne funkcjonowanie. Obecna sytuacja wiele zmieniła, zaczęto odwoływać coraz więcej wydarzeń artystycznych, a te, które można było, przeniesiono do sieci. Kina, teatry, muzea organizują różne atrakcje, wykorzystując media społecznościowe. Nie tylko placówki uaktywniły się w ten sposób, artyści także zwiększyli swoją aktywność w internecie.  W większości przypadków jest to działalność nieprzynosząca zysku. Wielu działań zaniechano i odłożono je w czasie na późniejszy, dogodny termin. Zamknięcie instytucji kultury na wiele tygodni spowodowało trudności ekonomiczne. Nie każdy ma możliwość kontynuowania swojej pracy on-line. Mam tutaj na myśli tych artystów/twórców, dla których instytucja kultury to jedyne miejsce zatrudnienia. Dla tych osób pandemia okazała się być trudnym okresem, gdyż spowodowała utratę dochodu. 

Powrót do normalności nadal wydaje się być odległy. Podczas tych dwóch miesięcy życia praktycznie w całkowitej izolacji zaczęto organizować różne akcje mające na celu wsparcie sektora kultury oraz artystów. Oprócz ogólnopolskich inicjatyw zorganizowano też akcje lokalne.

#kulturanawynos

W Poznaniu utworzono akcję #kulturanawynos, w którą włączyły się lokalne instytucje, takie jak Barak Kultury, Biblioteka Raczyńskich, Centrum Kultury Zamek, Galeria Miejsca Arsenał, Teatr Wielki im. Stanisława Moniuszki i wiele innych. Zapraszają one publiczność na projekcje filmowe, koncerty, oprowadzanie po wystawach lub do wysłuchania podcastów. Oczywiście wszystko bez wychodzenia z domu. Dodatkowo podczas tej akcji instytucje oraz twórcy mają możliwość wzięcia udziału w konkursie na najciekawszą inicjatywę zaprezentowaną w sieci między 11 marca a 15 czerwca. Miasto Poznań na nagrodę oraz wyróżnienia w kategoriach wydarzenia, edukacja i wydawnictwa przeznaczyło kwotę 50 tysięcy złotych, w tym aż po 5 tysięcy złotych na nagrody główne. Koordynatorem konkursu jest Wydział Kultury i Urzędu Miasta Poznania.

Zdrowa kultura

„Zdrowa kultura” to organizowane w Łodzi działania wspierające artystów, organizacje pozarządowe oraz instytucje kultury. Inicjatywa obejmuje kilka programów. Jednym z nich jest inicjatywa „Granty na kulturę – Łódź wspiera artystów”, którego operatorem jest Wydział Kultury Urzędu Miasta Łodzi. Grant ten kierowany jest do organizacji pozarządowych.

„Kultugranty 2.0” to kolejny program w ramach tej akcji. Koordynowany jest przez Łódzkie Centrum Wydarzeń. Ma na celu wsparcie działalności kulturalnej w internecie dotyczącej np. przedstawień teatralnych, warsztatów, webinarów czy wirtualnych spacerów.

„#karnetkultury” natomiast opiera się głównie na publiczności. To właśnie ona wspiera łódzkie instytucje kultury i artystów. Każdy ma możliwość pomocy wybranej przez siebie instytucji. Aby to zrobić, wystarczy zakupić bilet na przyszłe wydarzenia, które odbędą się po otwarciu placówek.

Ostatnim rodzajem wsparcia jest czynsz za 1 zł w okresie kwiecień–maj „w miejskich lokalach użytkowych dla instytucji, klubów, firm i twórców związanych z kulturą”¹.

Daj sztukę

W Toruniu z okazji majówki został zorganizowany konkurs „Daj sztukę”. Mogli w nim wziąć udział toruńscy artyści – osoby tworzące i działające w obszarze kultury.

Zadanie polegało na wymyśleniu oraz zrealizowaniu pomysłu na działalność artystyczną odbywającą się w wirtualnym świecie. Mogły to być koncerty, warsztaty, spotkania z artystami oraz inne działania kulturalne.

Na stronie internetowej Toruńskiej Kulturalnej Majówki zaprezentowani zostali laureaci oraz ich zwycięskie inicjatywy. Wytypowano 15 najciekawszych projektów, każdy otrzymał nagrodę pieniężną.

Mobilni w kulturze

Ta inicjatywa z kolei została przygotowana przez Warszawę, a konkretnie przez Urząd Miasta Stołecznego Warszawy oraz Biuro Kultury. Nabór do konkursu otwartego na projekt dotyczący realizacji zadania publicznego pod nazwą „Mobilni w kulturze” rozpoczął się 16 kwietnia, a zakończył 8 maja.

Osoba biorąca udział w konkursie zobowiązana była do przedstawienia swoich pomysłów dotyczących wsparcia warszawskiego sektora kultury. Taka osoba następnie miała zlecić „osobom fizycznym – artystom, animatorom, kuratorom, edukatorom – realizacje: koncepcji akcji, działań kulturalnych, dzieł, wydarzeń, projektów, także internetowych; koncepcji rozwoju kompetencji; koncepcji dotyczącej reorientacji zawodowej twórców, wykonawców, artystów, organizatorów, edukatorów, animatorów, badaczy kultury”².

Dodatkowo został uruchomiony drugi konkurs – „Ulubiona warszawska księgarnia”. Tutaj wsparcie przeznaczone było dla warszawskich księgarni stacjonarnych. Wsparcie otrzymać miały trzy księgarnie.

Kultura odporna

Wydział Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Miasta Krakowa przygotował wachlarz działań kierowany do sektora kultury i twórców – „Kultura odporna”. Wsparciem zostaną objęci indywidualni twórcy, animatorzy oraz organizacje pozarządowe i instytucje, jak również sektor filmowy oraz branża muzyczna. Tutaj ważną kwestią, oprócz wsparcia finansowego, jest stworzenie programów rozwojowych pozwalających różnym instytucjom działać jeszcze lepiej.

W planach jest powstanie programów dalekosiężnych, takich jak: Program dla Filmu i Produkcji Audiowizualnej, Program dla Sztuki, Program dla Festiwali, Program dla Muzyki, Program Edukacji Kulturowej, Program Teatr w Krakowie oraz Plan Zarządzania Miastem Dziedzictwa. W ramach tego programu starać się o przyznanie stypendium mają możliwość również indywidulani twórcy i artyści.

Dodatkowym wsparciem jest obniżenie czynszu wynajmowanego lokalu, w którym odbywa się działalność kulturalna – dotyczy to kin studyjnych, galerii sztuki, instytucji kultury, księgarni czy antykwariatów.

#Kulturawsieci

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego także nie zapomniało o wspieraniu artystów, twórców oraz instytucji w tych trudnych chwilach. Wspólnie ze Związkiem Cyfrowa Polska ogłosiło akcję #Kulturawsieci. Cały program składa się z dwóch elementów – „programu stypendialnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz programu dotacyjnego, zarządzanego przez Narodowe Centrum Kultury”³. Pierwszy skierowano do osób fizycznych, ma „na celu wspieranie aktywności twórców, artystów, animatorów i edukatorów, a także badaczy szeroko rozumianej kultury w zakresie upowszechniania dóbr kultury w Internecie w związku z ograniczeniami wprowadzonymi w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii”⁴.

Program NCK dotyczy organizacji pozarządowych, firm bądź instytucji. Tutaj finansowo wspiera się projekty związane z rozpowszechnianiem dorobku kultury, przybliżając ją społeczeństwu przez komunikatory on-line.  Program pokrywa koszty warsztatów, wydarzeń kulturalnych – koncertów, spektakli, spotkań, webinarów, udostępniania kolekcji muzealnych, bibliotecznych, zabytkowych itd. – oraz  tworzenia stron, gier i aplikacji mobilnych.

Nabór wniosków zakończył się odpowiednio 20 i 21 kwietnia.

#WspieramKulturę

Jest to ogólnopolska inicjatywa twórców platform do sprzedaży biletów – ewejsciowki.pl oraz biletomat.pl. Patronat nad nią objął prezydent Warszawy.

Coraz więcej instytucji zaczyna się dołączać do akcji, są już Teatr Dramatyczny w Warszawie, Teatr Roma czy Teatr Wielki w Poznaniu oraz wiele innych.

#WspieramKulturę składa się z czterech działań:

„Trzymam bilet” – posiadany już bilet można zatrzymać, jeśli wydarzenie się nie odbyło, i zmienić termin wydarzenia lub wymienić go na bilet otwarty;

„Kupuję bilet” – możliwość zakupu biletu z wyprzedzeniem na przyszłe wydarzenie;

„Podaruj kulturę” – bilet otwarty – voucher na dowolne wydarzenie jako ciekawy prezent dla bliskich;

„Płacę, ile chcę” – na stronie udostępniane są darmowe spektakle i wydarzenia, podczas których możliwe jest przekazanie finansowego wsparcia w postaci kwoty dowolnie wybranej przez widza.

Dodatkowo można na tych stronach kupować bilety do muzeów. Szczegółowe informacje dotyczące spektakli znajdują się na stronach danych teatrów na FB.

Warszawskie teatry także podejmują indywidualne działania, np. Teatr Dramatyczny stworzył akcję #ZmienTerminNieOdwołuj, w ramach której zachęca widzów do wymiany biletu na inny.   

Zamiast zakończenia

Wymienione tu inicjatywy nie obejmują oczywiście wszystkich działań, które są podejmowane w tym trudnym dla sztuk wizualnych czasie, w celu przeciwdziałania skutkom kryzysu. Samorządy starają się wspierać polskich artystów oraz instytucje kultury. Jest to niebywale trudna sytuacja. Można jednak mieć nadzieję, że często krytykowany, polski system instytucji kulturalnych oparty w większości na dotacjach publicznych okaże się jednak bardziej odporny na „koronawirusowe” wstrząsy niż jego odpowiedniki w innych krajach, gdzie budżety w większym stopniu zależą od dochodów uzyskanych ze sprzedaży biletów. Życzyć należy wszystkim artystom i kulturalnym placówkom, aby przetrwały ten okres i aby mogły dalej tworzyć i po wszystkim witać publiczność w ramach „ponownie otwartych” programów kulturalnych. 

---